Vergide Çifte Standart: Memurun Tazminatı Ayrı, İşçinin Yemeği Ayrı Mı Vergilendiriliyor?

Vergide Çifte Standart: Memurun Tazminatı Ayrı, İşçinin Yemeği Ayrı Mı Vergilendiriliyor?

Ankara – Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 73. maddesi, “Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, malî gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür” der. Bu ilke, vergi adaletinin temel taşı olarak kabul edilir: Gücü olan, gücü oranında vergi verir. Ancak kamu çalışanlarının gelir vergisi uygulamalarını mercek altına aldığımızda, bu temel ilkenin pratikte ne kadar karşılık bulduğu sorusu akıllara geliyor. Elimizdeki belgeler, aynı devlet çatısı altında hizmet veren memurlar ve işçiler arasında, gelir vergisi uygulamasında dikkat çekici bir “çifte standart” olduğunu gözler önüne seriyor.

Peki, bu nasıl oluyor? Hangi yasal düzenlemeler, bir kamu çalışanının gelirinin önemli bir kısmını vergiden muaf tutarken, bir diğerinin yemek ve giyim yardımını dahi vergiye tabi kılıyor?

Dokunulmaz Tazminatlar: Üst Düzey Memura Vergi Kalkanı

İncelediğimiz belgelere göre, tartışmanın merkezinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) yer alıyor. Bu düzenlemeler, özellikle “üst yönetim görevi yapan” olarak tanımlanan personele ciddi vergi avantajları sağlıyor.

• Soru 1: “Özel Hizmet Tazminatı” neden vergiden muaftır?
  657 sayılı kanuna göre, üst düzey yönetici personele ödenen “Özel Hizmet Tazminatı” gelir vergisinden istisna tutuluyor. Belgedeki örnek hesaplamada, 38.353,67 TL gibi ciddi bir tutara ulaşan bu tazminat için sadece damga vergisi kesiliyor. Bu, aylık gelirin önemli bir parçasının vergi matrahına hiç dahil edilmemesi anlamına geliyor.

• Soru 2: “Ek Ödeme” neden sadece üst yönetime vergisiz?
  Benzer şekilde, 375 sayılı KHK ile düzenlenen “Ek Ödeme” de yine üst yönetim için gelir vergisinden muaf. Örnekte 22.234,01 TL‘lik bu ödemeden de gelir vergisi alınmıyor.

Bu iki kalem birleştiğinde, üst düzey bir memurun gelirinin çok büyük bir kısmının yasal bir kalkanla gelir vergisinden korunduğu ortaya çıkıyor. Peki, aynı devletin çatısı altında çalışan işçiler için durum ne?

İşçinin Her Kalemi Vergiye Tabi: Yemek Parası da Matrahta, Yol Parası da

Tablonun diğer tarafına baktığımızda ise bambaşka bir manzara ile karşılaşıyoruz. Kamu işçilerinin ücretlerini düzenleyen bölümde şu kalemler sıralanıyor: Aylık kazanç, hizmet zammı, fazla çalışma, sosyal yardım, yemek yardımı, giyim yardımı, prim ve ikramiye… Belgedeki en çarpıcı ifade ise şu: “…gibi ödeme kalemlerinin tamamı gelir vergisine tabidir.”

• Soru 3: Bir memurun hizmet tazminatı vergiden muafken, bir işçinin günlük 170 TL’lik yemek yardımı neden gelir vergisine tabidir?
  Bu, adalet algısını en çok zedeleyen sorulardan biri. Bir tarafta on binlerce liralık tazminat ödemeleri vergiden istisna edilirken, diğer tarafta işçinin karnını doyurmak için aldığı, yaşam maliyetinin temel bir parçası olan yemek parası dahi “gelir” olarak kabul edilip vergilendiriliyor.

• Soru 4: Yasal düzenlemeler, kamuda bir “vergi aristokrasisi” mi yaratıyor?
  Anayasa’nın “mali güce göre vergi” ilkesi, bu tablo karşısında nasıl yorumlanmalıdır? Üst düzey yöneticilere tanınan bu istisnaların amacı, bu pozisyonları cazip kılmak olabilir mi? Eğer öyleyse, bu cazibe, vergi adaleti ilkesini feda ederek mi sağlanmalıdır? İşçinin aldığı sosyal yardımın vergilendirilmesi, anayasal ilkeyle ne kadar bağdaşıyor?

Sonuç: Cevap Bekleyen Vicdani Bir Soru

Elimizdeki belgeler, yasal ama adil olup olmadığı tartışmaya açık bir sistemi gözler önüne seriyor. Kamu çalışanları arasında yaratılan bu vergi uygulama farkı, sadece teknik bir muhasebe detayı değil, aynı zamanda sosyal adalet ve eşitlik ilkesiyle doğrudan ilgili bir konudur.

Gazeteci olarak sormak zorundayız: Anayasa’nın “vergi ödevi” ilkesi herkes için eşit midir, yoksa bazıları yasal düzenlemelerle “daha mı eşit” hale getirilmiştir? Kamu vicdanı, bu sorunun adil ve tatmin edici bir cevabını bekliyor.