Malatya Kayısısı: İklim Değişiyor, Karar Değişmezse Sonuç Değişmez

Malatya Kayısısı: İklim Değişiyor, Karar Değişmezse Sonuç Değişmez

Malatya kayısısı artık sadece bir tarım ürünü değildir; bu kentin ekonomisinin, istihdamının ve dünya ile kurduğu bağın adıdır. Ancak bugün gelinen noktada, kayısının geleceği ne doğanın insafına ne de “her yıl bir şekilde toparlanır” anlayışına bırakılabilecek durumdadır.

İklim değişikliği Malatya’da teorik bir tartışma olmaktan çıkmış, doğrudan üretimin kaderini belirleyen bir gerçekliğe dönüşmüştür. Geç donlar, düzensiz kış soğukları, ani sıcaklık yükselişleri ve derinleşen kuraklık; kayısıyı her yıl yeniden riskli bir sınavdan geçiriyor. Asıl sorun ise bu sınavın artık istisna değil, rutin hâline gelmiş olmasıdır.

Bugün ihracat rakamları hâlâ güçlü görünebilir. Ancak bu rakamların önemli bir bölümü, üretimde süreklilikten değil, stok yönetiminden kaynaklanmaktadır. Stoklar ise bir yere kadar tampon görevi görür. Bahçesine bakım yapamayan, her don yılında zararı telafi edemeyen üretici için bu sistem sürdürülebilir değildir. Üretici zayıfladığında, kayısı da zayıflar.

Sorun yalnızca “don oldu, ürün gitti” meselesi değildir. Asıl mesele; iklim koşullarına uyum sağlayamayan bir üretim modelinin ısrarla sürdürülmesidir. Erken çiçeklenen çeşitlerle riskli alanlarda yapılan bahçe tesisleri, su ve enerji verimliliği gözetilmeyen sulama yöntemleri ve iklim risklerini yeterince karşılamayan sigorta sistemi, Malatya kayısısını her yıl biraz daha kırılgan hâle getirmektedir.

Bu noktada yapılması gereken nettir:
Kayısı üretimi, klasik alışkanlıklarla değil, iklim uyumlu tarımsal planlama ile yeniden ele alınmalıdır. Geç çiçeklenen ve dayanıklı çeşitlerin yaygınlaştırılması, mikroklima esaslı üretim alanlarının belirlenmesi, su yönetiminin bölgesel ölçekte planlanması ve üreticinin gerçekten korunduğu bir sigorta yapısı oluşturulması artık ertelenemez.

Malatya’nın kayısısı hâlâ dünya pazarında söz sahibidir. Ancak bu üstünlük kendiliğinden korunmaz. İklim değişirken üretim anlayışı değişmezse, kayısı kalır ama Malatya’nın kayısısı olma vasfı zayıflar.

Bugün alınacak doğru kararlar, kayısıyı yalnızca bir ürün olarak değil; iklim krizine rağmen ayakta duran stratejik bir tarım değeri olarak geleceğe taşıyabilir. Aksi hâlde her yıl yaşanan kayıplar, bir gün telafi edilemeyecek bir noktaya ulaşır. O gün geldiğinde ise kayısıyı değil, ihmal edilmiş kararları konuşuruz.

Turgay Simavi