Celal Şengör: Liyakat sistemi Türkiye’de çöktü. ANALİZ

Liyakat Sisteminin Çöküşü: Türkiye’nin En Büyük Sorunu mu?

Türkiye’nin önde gelen bilim insanlarından ve entelektüellerinden Celal Şengör’ün “Liyakat sistemi Türkiye’de çöktü” şeklindeki sözleri, son dönemde sosyal medyada sıkça paylaşılarak geniş bir tartışma yarattı. Peki, bu iddia ne kadar gerçeği yansıtıyor? Liyakat nedir ve neden bu kadar önemlidir? Gelin, bu kritik konuyu her yönüyle masaya yatıralım.

1. Liyakat Nedir ve Neden Bir Ülke İçin Hayati Öneme Sahiptir?

Liyakat, bireylerin yetenek, bilgi, deneyim ve başarılarına göre değerlendirilmesi ve toplumdaki pozisyonlara bu kriterlerle getirilmesi ilkesidir. Kısacası, “en iyi olan, en iyi pozisyona gelir” prensibidir.

• Ekonomik Büyüme: Liyakate dayalı sistemler, yetenekli insanları doğru pozisyonlara yerleştirerek verimliliği, inovasyonu ve dolayısıyla ekonomik büyümeyi artırır.

• Toplumsal Adalet: Bireylere yetenekleri ve emekleri doğrultusunda ilerleme fırsatı sunarak sosyal adaleti ve toplumsal huzuru sağlar. “Torpil” veya “kayırmacılık” gibi kavramların zıttıdır.

• Kurumsal Güven: Devlet kurumlarına ve özel sektöre olan güven, o kurumlardaki insanların liyakatli olduğu inancıyla doğrudan ilişkilidir.

• Beyin Göçünün Önlenmesi: Liyakat sisteminin olmadığı ülkelerde, yetenekli bireyler kendilerine fırsat tanınan ülkelere göç eder (beyin göçü).

2. Celal Şengör’ün İddiasını Destekleyen Argümanlar ve Gözlemler

Şengör’ün bu çıkışının altını dolduran ve toplumun geniş bir kesimince hissedilen bazı gözlemler şunlardır:

• Kamuda İstihdam: KPSS gibi sınavlar olsa da, atamalarda siyasi yakınlık, referans ve torpil iddialarının liyakatin önüne geçtiği yönündeki yaygın algı.

• Üniversiteler ve Akademi: Akademik yükselmelerde (doçent, profesör) bilimsel yayın ve başarıdan ziyade, siyasi ve ideolojik yakınlıkların belirleyici olduğu eleştirileri.

• Özel Sektörde Ahbap-Çavuş İlişkisi: Yönetim kurullarında ve üst düzey pozisyonlarda yetenekten çok, tanıdık ve network ilişkilerinin öne çıkması.

• Eğitim Sistemindeki Sorunlar: Eğitimin kalitesindeki düşüş ve ezbere dayalı sistemin, eleştirel düşünen ve liyakatli bireyler yetiştirmekte yetersiz kalması.

3. Karşıt Görüş: “Liyakat Tamamen Çökmüş Demek Doğru Değil”

Elbette konuya farklı açılardan bakan görüşler de mevcut:

• Resmi Süreçler: Türkiye’de hâlâ kamu personeli alımı için KPSS, akademik yükselmeler için YÖK gibi kurumsal ve bürokratik süreçler işlemektedir. Bu süreçler tamamen liyakati yok saymamaktadır.

• Başarı Hikayeleri: Özellikle teknoloji, mühendislik ve girişimcilik sektörlerinde, tamamen yetenek ve başarıya dayalı olarak yükselen sayısız başarı hikayesi bulunmaktadır.

• Algı ve Gerçeklik: Liyakat kaybı algısının, medyada yansıtılan negatif örneklerden beslenerek, genel durumdan daha abartılı bir şekilde hissediliyor olabileceği iddia edilebilir.