5 Aralık’ın Anlamı: Kadının Siyasi Haklarında 91 Yıllık Mücadele ve Bugünün Eşitlik Çağrısı

5 Aralık’ın Anlamı: Kadının Siyasi Haklarında 91 Yıllık Mücadele ve Bugünün Eşitlik Çağrısı

CHP Malatya İl Kadın Kolları Başkanı Nezahat Aydın’ın değerlendirmesi

Türkiye’de kadınların siyasal ve toplumsal hayatta eşit yurttaşlar olarak yer almasının temel taşlarından biri olan seçme ve seçilme hakkının tanınmasının 91. yılı, yalnızca tarihsel bir hatırlatma değil; aynı zamanda demokrasi mücadelesinin sürekliliğini hatırlatan kritik bir dönüm noktasıdır. Bu önemli yıldönümü, kadınların siyasi haklara erişiminde kat edilen mesafeyi görünür kıldığı kadar, bugün karşı karşıya olunan eşitsizlikleri de bütün açıklığıyla ortaya koymaktadır.

Tarihsel Bir Zihniyet Devrimi

Türkiye’de kadınlar;
– 1930 yılında belediye seçimlerinde,
– 1933 yılında köy ihtiyar heyeti ve muhtarlık seçimlerinde,
– 1934’te ise TBMM’de seçme ve seçilme hakkıyla,
dünyanın pek çok gelişmiş ülkesinden daha önce siyasal yaşama katılma imkânı bulmuştur. Bu kazanımlar, yalnızca hukuki düzenlemeler değil; aynı zamanda çağının ötesinde bir toplumsal dönüşüm vizyonu olarak tarihe geçmiştir.

Bu vizyonun mimarı olan Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve Cumhuriyet devrimcileri, kadını toplumun öznesi haline getiren bir modernleşme programı inşa etmiş ve bununla Türkiye’nin demokratik temelini güçlendirmiştir. Bugün, bu aydınlanmacı iradeyi bir kez daha saygı ve minnetle anmak, toplumsal sorumluluğumuzun bir gereğidir.

Eşitlikte Geriye Gidiş: Demokrasi Açığının Somut Tablosu

Aradan geçen 91 yıla rağmen Türkiye, kadınların siyasal hayata katılımında hâlâ ciddi bir eşitlik sorunu yaşamaktadır. Dünya Ekonomik Forumu’nun Küresel Cinsiyet Eşitsizliği 2025 Raporu, bu tabloyu tüm çıplaklığıyla ortaya koymaktadır.

Türkiye, kadınların siyasal güçlenmesi kategorisinde 148 ülke arasında 139. sıraya düşmüş, böylece Avrupa’nın sonuncu ülkesi olmuştur.
TBMM’de kadın temsili yalnızca %20, yerel yönetimlerde ise %5 seviyesindedir.

Bu göstergeler, Türkiye’de demokrasinin eksik, siyasi temsilin ise yarım kaldığını göstermektedir. Kadınların siyasete etkin biçimde dahil olmadığı bir yönetim yapısında, demokratik mekanizmaların tam anlamıyla işlemesi mümkün değildir.

5 Aralık: Bir Hatırlatma Değil, Bir Çagrıdır

5 Aralık artık sadece bir yıl dönümü değildir.
Kadınların eşit yurttaşlık hakkı için:
– Bir uyanış günüdür.
– Eşitlik talebini yükseltme günüdür.
– Siyasete tam ve eşit katılım için irade gösterme günüdür.

Bu kararlılığı pratiğe döken politik çizginin mimarlarından biri de Cumhuriyet Halk Partisi’dir. CHP, kadınları siyasetin vitrininde göstermelik biçimde konumlandırmak yerine, karar alma mekanizmalarının merkezine yerleştirme misyonunu benimsemiştir.

CHP’nin Eşit Temsil İradesi

Genel Başkan Özgür Özel’in liderliğinde, Eylül 2024 Tüzük Kurultayı’nda alınan kararla parti, kademeli olarak %50 eşit temsil ilkesini güvence altına alan tarihi bir düzenleme yapmıştır.

Bu kararlılık yerel seçimlerde de sahaya yansımış;
1 Nisan 2024 itibarıyla CHP listelerinden 35 kadın belediye başkanı seçilmiştir. Kadın belediye meclis üyelerinin ve il genel meclisi üyelerinin sayısı da belirgin biçimde artmış, yerel siyasette görünürlük ve temsil gücü katlanarak yükselmiştir.

Bu tablo, açık bir gerçeği yeniden doğrulamaktadır:
Eşit temsil varsa demokrasi vardır. Siyasi irade varsa eşitlik mümkündür.

Demokrasi İçin Yol Haritası: Eşitlik ve Eşit Temsil

Türkiye’nin demokratikleşme sürecinde daha fazla kadın muhtar, kadın meclis üyesi, kadın belediye başkanı ve kadın milletvekili görmek bir tercih değil; bir zorunluluktur. Çünkü siyasette eşit temsil olmadan demokrasi tamamlanamaz.

Kadınların karar alma süreçlerine katılımı arttıkça, toplumun her alanında adalet, şeffaflık ve liyakat güçlenecektir. Bu nedenle eşitlik mücadelesi yalnızca kadınların değil, demokrasinin geleceğini önemseyen herkesin ortak mücadelesidir.

Sonuç: Omuz Omuza Mücadelenin Çağrısı

Bugün, eşitlik taleplerinin yükseldiği bu dönemde, kadınlar hakları için, demokratik temsil için, toplumsal adalet için omuz omuza yürümeye devam etmektedir.

Çünkü biliyoruz ki:
Çare eşitliktedir.
Çare eşit temsildedir.